2026 മാർച്ചോടെ രാജ്യത്തെ നക്സലിസത്തെ പൂർണമായി തുടച്ചുനീക്കുമെന്ന‌ കേന്ദ്ര ആഭ്യന്തര മന്ത്രി അമിത് ഷായുടെ പ്രഖ്യാപനം ഏറെക്കുറെ യാഥാർഥ്യത്തോട് അടുക്കുന്നു. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര ഇന്ത്യയിലെ വിവിധ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ തലപൊക്കുകയും പടർന്നുപന്തലിക്കുകയും അസ്വസ്ഥതകൾ സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്ത ആഭ്യന്തര വിധ്വംസക പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഒരു പരിധിവരെ വേരറുക്കപ്പെട്ടെന്നു കണക്കുകൾ തെളിയിക്കുന്നു. നക്സൽബാധിത മേഖലകളിലെ വികസനവും സുരക്ഷാ സേനകളുടെ സാങ്കേതികവും അംഗബലപരവുമായ ശാക്തീകരണവും അടക്കം നിരവധി ഘടകങ്ങൾ മാവോയിസമെന്നും നക്സലിസമെന്നും വിളക്കപ്പെടുന്ന, വ്യവസ്ഥിതിയോടും ഭരണകൂടത്തോടും ഭരണകൂട ഉപകരണങ്ങളോടും നിരന്തരം പോരടിക്കുകയും പാർശ്വവത്കരിക്കപ്പെട്ടവർക്കായുള്ള പോരാട്ടത്തിന്‍റെ പേരിൽ സാധാരണ ജനജീവിതത്തെ ഭയചകിതമാക്കുകയും ചെയ്ത വിധ്വംസക സംഘടനകളെ സമാധാനത്തിന്‍റെ പാതയിലേക്ക് കൊണ്ടുവരുന്നതിന് സഹായകമായിട്ടുണ്ട്. തെലങ്കാനയിലെ ഏറ്റവും മുതിർന്ന മാവോയിസ്റ്റ് നേതാക്കളായ ബന്ദി പ്രകാശും പുല്ലുരി പ്രസാദ് റാവുവും അടക്കമുള്ളവർ അടുത്തിടെ ആയുധംവച്ച് കീഴടങ്ങിയത് നക്സൽ വിരുദ്ധ പോരാട്ടത്തിലെ നാഴികക്കല്ലായി വിലയിരുത്തപ്പെടുന്നു.

മധ്യ ബിഹാറിൽ തുടക്കം

ഒരു ദശാബ്ദത്തിനിടെ രാജ്യത്തെ നക്സൽ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ വ്യാപനം കുറയ്ക്കുന്നതിൽ കേന്ദ്രവും വിവിധ സംസ്ഥാന സർക്കാരുകളും വലിയ തോതിലെ വിജയമാണ് നേടിയെടുത്തത്. മധ്യ ബിഹാറിനെ മാവോയിസ്റ്റ് വിമുക്തമാക്കിയതായിരുന്നു അതിൽ പ്രധാനം. പിന്നെ തെലങ്കാന, ഝാർഖണ്ഡ്, ഛത്തീസ്ഗഡ്, മധ്യപ്രദേശ്, ‌മഹാരാഷ്ട്ര, തമിഴ്നാട് തുടങ്ങിയ സംസ്ഥാനങ്ങളിലും സമാന‌ലക്ഷ്യം നേടിയെടുത്തെന്നു പറയാം. 2014-24 കാലയളവിൽ ഇന്ത്യയിൽ നക്സലിസവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അക്രമസംഭവങ്ങളിൽ 53 ശതമാനം കുറവാണുണ്ടായത്. നക്സൽ ആക്രമണങ്ങളിൽ മരിക്കുന്ന സുരക്ഷാ സൈനികരുടെ എണ്ണത്തിൽ 73 ശതമാനം കുറവുണ്ടായി. സാധാരണക്കാരുടെ മരണ സംഖ്യയും 70 ശതമാനം ഇടിഞ്ഞു. ഈ വർഷം ഒക്റ്റോബറോടെ ആയിരത്തിലേറെ നക്സലുകളാണ് കീഴടങ്ങിയത്. മുന്നൂറോളം പേരെ നക്സൽ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ നിന്ന് പിന്മാറാനും നിർബന്ധിതരാക്കി. നക്സൽ ബാധിത സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ സ്ഥിതിഗതി‌കളിൽ സമൂലമാറ്റം ഇന്നു സാധ്യമായിരിക്കുന്നു. തെലങ്കാനയിൽ മാത്രം 450ഓളം നക്സലുകളാണ് ആയുധം താഴെവച്ച് സാധാരണ ജീവിതത്തിലേക്ക് മടങ്ങിയെത്തിയത്. നാലു പതിറ്റാണ്ടിലേറെയായി ഒളിവിലായിരുന്ന, ചന്ദ്രണ്ണ എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന പുല്ലുരി പ്രസാദ് റാവുവും ബന്ദി പ്രകാശും നിയമസംവിധാനത്തിൽ വിശ്വാസം അർപ്പിച്ച് മുഖ്യധാരയിലേക്ക് കടന്നുവന്നത് അതിന് ഏറ്റവും വലിയ ഉദാഹരണം.ഒരു പതിറ്റാണ്ടിലേറെ നീണ്ട കാലയളവിൽ ഇന്ത്യയിലെ നക്സൽ ബാധിത ജില്ലകൾ 126ൽ നിന്ന് വെറും പതിനെട്ടിലേക്ക് താഴ്ന്നത് നക്സൽ വിമുക്ത രാജ്യമെന്ന ലക്ഷ്യത്തിലെത്താൻ കേന്ദ്ര സർക്കാർ നടപ്പാക്കിയ പദ്ധതികളുടെ കാര്യക്ഷമത അടിവരയിടുന്നു.

വികസനം പ്രധാന ആയുധം

ഉറച്ച ലക്ഷ്യം, ശക്തവും വ്യക്തവുമായ നയം, പൊതുജനത്തിന്‍റെ പിന്തുണ എന്നിവയാണ് നക്സൽ വിരുദ്ധ പോരാട്ടത്തിന്‍റെ ആണിക്കല്ലുകളായത്. സുരക്ഷയും വികസനവും പുനരധിവാസവും നയത്തിന്‍റെ പ്രധാന ഘടകങ്ങളായി നിലകൊണ്ടു.

മാവോയിസ്റ്റ് ബാധിത പ്രദേശങ്ങളിലെ വികസനത്തിനാണ് കേന്ദ്രം പ്രാമുഖ്യം നൽകിയത്. 2014നും 2025നും ഇടയിൽ നക്സൽ ബാധിത പ്രദേശങ്ങളിൽ 12,000 കിലോമീറ്റർ ദൂരത്തിൽ റോഡുകൾ നിർമിക്കപ്പെട്ടു. കുഗ്രാമങ്ങൾ വരെ ആ റോഡുകളാൽ പരസ്പ്പരം ബന്ധിക്കപ്പെട്ടു. മൊബൈൽ ഫോൺ സേവനവും വിപുലപ്പെടുത്തി. ആയിരത്തിലേറെ ബാങ്ക് ബ്രാഞ്ചുകൾ തുറന്നു; ആയിരത്തോളം എടിഎം കൗണ്ടറുകളും. പൊതുജനത്തെ സേവിക്കാൻ 35000ലേറെ ബാങ്കിങ് എക്സിക്യൂട്ടീവുകളെയാണ് നക്സൽ ശല്യമുള്ള മേഖലകളിൽ നിയോഗിച്ചത്. ഈ നടപടികൾ സാമ്പ‌ത്തിക ഉൾച്ചേർക്കലിനു കാര്യമായ ഉത്തേജനം പകർന്നു. വിദ്യാഭ്യാസത്തിലും നൈപുണ്യ വികസനത്തിലും കേന്ദ്ര സർക്കാർ വലിയ നിക്ഷേം‌പങ്ങൾ തന്നെ നടത്തി. അമ്പതോളം വ്യവസായ പരിശീലന കേന്ദ്രങ്ങളും അമ്പതിലേറെ നൈപുണ്യ വികസന കേന്ദ്രങ്ങളും തുറന്നു. യുവാക്കൾക്കു തൊഴിലവസരമൊരുക്കുന്നതിലും വലിയ നിക്ഷേപമാണ് നടന്നത്. ഇതോടെ തോക്ക് ഉപേക്ഷിച്ച് പഠനത്തിന്‍റെയും തൊഴിലിന്‍റെയും സാധ്യതകൾ സ്വീകരിക്കാൻ യുവജനത തയാറായി. ഛത്തിസ്ഗഡിലും ഝാർഖണ്ഡിലും മഹരാഷ്ട്രയിലും സുരക്ഷാസേനയിൽ പ്രദേശവാസികളായ യുവതീയുവാക്കൾക്ക് ജോലി ന‌ൽകിയതോടെ വലിയൊരു വിഭാഗത്തിന്‍റെ വിശ്വാസം ആർജിക്കാൻ സർക്കാർ സംവിധാനങ്ങൾക്കു കഴിയുകയും ചെയ്തു. കേന്ദ്രത്തിന്‍റെ പ്രത്യേക പിന്തുണയോടെ 3700 കോടി രൂപയുടെ വികസന പ്രവർത്തനങ്ങളാണ് നക്സൽ ബാധിത മേഖലകളിൽ നടപ്പാക്കിയത്. കീഴടങ്ങിയ മാവോയിസ്റ്റുകൾക്ക് പ്രതിഫലം മാത്രമല്ല സർക്കാർ കൈമാറിയത്. അവർക്ക് വീട്, വിദ്യാഭ്യാസം, തൊഴിൽ എന്നിവയ്ക്കും സൗകര്യങ്ങളൊരുക്കി.

വെടിയൊച്ചകളെക്കാൾ ഉപരി വിശ്വാസത്തിന്‍റെ മാറ്റൊലി മുഴങ്ങിയപ്പോൾ നക്സലുകളുടെ മനംമാറ്റത്തിനു വഴിതെളിഞ്ഞു. നക്സൽ ബാധിത മേഖലയിലെ ‌അടിസ്ഥാന സൗകര്യവികസനവും മാവോയിസ്റ്റുകളുമായുള്ള നിരന്തരമായ സമവായ ചർച്ചകളും അവർക്കായി ആവിഷ്കരിച്ച പുനരധിവാസ പദ്ധതികളും സമാധാനത്തിന്‍റെ പാത വെട്ടിത്തുറന്നു. തെലങ്കാനയിൽ കീഴടങ്ങിയ പ്രസാദ് റാവുവിനും ബന്ദി പ്രകാശിനും യഥാക്രമം 25ഉം 20 ലക്ഷം രൂപവീതമാണ് സംസ്ഥാന സർക്കാർ പാരിതോഷികം നൽകിയത്. പുനരധിവാസ പദ്ധതി പ്രകാരം‌ മറ്റ് ആനുകൂല്യങ്ങളും, ഒരു കാലത്ത് പേടിസ്വപ്നമായിരുന്ന ഈ മുൻ മാവോയിസ്റ്റുകൾക്ക് ലഭിച്ചു. ആയുധം ഉപേക്ഷിക്കാൻ വിമുഖത കാട്ടിയ നക്സലുകളെ വിശ്വാസത്തിലെടുക്കാൻ ഇതടക്കമുള്ള പുനരധിവാസ പ്രവർത്തനങ്ങൾ വലിയ പങ്കാണു വഹിച്ചത്.

സുരക്ഷാ സേനയുടെ ശാക്തീകരണം

"വിശ്വാസവും അവസരവും' എന്ന നയത്തിനൊപ്പം സുരക്ഷാ സൈന്യത്തെ ഉപയോഗിച്ച് മാവോയിസ്റ്റുകളെ സമ്മർദത്തിലാക്കുകയെന്ന തന്ത്രവും സർക്കാർ തുടർന്നു. കഴിഞ്ഞ പത്തു വർഷത്തിനിടെ നക്സലുകളെ പ്രതിരോധിക്കാൻ ഉന്നമിട്ട് 576 പുതിയ പൊലീസ് സ്റ്റേഷനുകളാണ് പണിതത്. 336 സുരക്ഷാ സേനാ ക്യാംപുകളും തുറന്നു. നക്സൽ വിരുദ്ധ ദൗത്യങ്ങളുടെ വേഗം കൂട്ടാൻ രാത്രിയിലും ഹെലികോപ്റ്ററുകൾ ഇറക്കാൻ കഴിയുന്ന 68 ‌ഹെലിപാഡുകളും നിർമിച്ചിരുന്നു. സേനകളെ സാങ്കേതികമായും സാമ്പത്തികമായും ശാക്തീകരിക്കുന്നതും നക്സൽവേട്ടയിൽ സുപ്രധാന പങ്കുവഹിച്ചു.

ലൊക്കേഷൻ ട്രാക്കിങ്, മൊബൈൽ ഡാറ്റ അനാലിസിസ്, കോൾ റെക്കോഡ് എക്സാമിനേഷൻ, സോഷ്യൽ മീഡിയ അനാലിസിസ്, എഐ ബേസ്ഡ് അനാലിസിസ് എന്നിവ സുരക്ഷാ സേനകൾ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ഡ്രോണുകളും ഉപഗ്രഹ ചിത്രങ്ങളും വനത്തിനുള്ളിൽ നക്സലുകൾ ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഇടങ്ങൾ അനായാസം കണ്ടെത്താൻ സഹായിക്കുന്നു. 2024 ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലാക്ക്ഫോറസ്റ്റ്, ഓപ്പറേഷൻ കഗാർ എന്നിവ നിരവധി നക്സൽ പ്രവർത്തകരുടെ മരണത്തിനും കീഴടങ്ങലിനും വഴിതെളിച്ചിരുന്നു. മാവോയിസ്റ്റുകളുടെ സാമ്പത്തിക സ്രോതസുകൾ അടയ്ക്കുകയായിരുന്നു മറ്റൊരു തന്ത്രം. എൻഐഎയും (ദേശീയ അന്വേഷണ ഏജൻസി) ഇഡിയും (എൻഫോഴ്സ്മെന്‍റ് ഡയറക്റ്ററേറ്റ്) തുടർച്ചയായ റെയ്ഡുകളിലൂടെ മാവോയിസ്റ്റുകളുടെ ധനസ്ഥിതിയുടെ നട്ടെല്ലു തകർത്തു. സാമ്പത്തിക ശൃംഖലകൾ നിലംപൊത്തിയതോടെ നക്സൽ സംഘടനകളുടെ ആൾബലത്തിലും ആയുധക്കരുത്തിലും വൻ ഇടിവു സംഭവിച്ചു. സംസ്ഥാന സേനകളുടെ ബലം വർധിപ്പിക്കാൻ ഒരു ദശകത്തിനിടെ 3500 കോടി രൂപയോളമാണ് കേന്ദ്രം അനുവദിച്ചത്. മുൻദശാബ്ദവുമായി തട്ടിക്കുമ്പോൾ 155 ശതമാനം വർധന ഇക്കാര്യത്തിലുണ്ടായി. പോലീസ് സ്റ്റേഷനുകളിലെ പശ്ചാത്തല സൗകര്യ വികസനത്തിന് ആയിരം കോടി രൂപയോളം വേറെയും ചെലവിട്ടു.

പ്രത്യയശാസ്ത്ര പ്രതിസന്ധി

സർക്കാർ നടപ്പാക്കിയ വികസന, പുനരധിവാസ പദ്ധതികൾക്കും സുരക്ഷാ സേനകളുടെ സമ്മർദത്തിനും പുറമെ മാവോയിസ്റ്റ് പ്രസ്ഥാനത്തിനുള്ളിൽ ഉടലെടുത്ത പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ‌ ഭിന്നതകളും അതിന്‍റെ നേതാക്കളുടെയും പ്രവർത്തകരുടെയും കീഴടങ്ങലിന് കാരണമായിട്ടുണ്ട്. നക്സലിസത്തിന്‍റെ പ്രസക്തി നഷ്ടപ്പെട്ടെന്നും കാലം കഴിഞ്ഞെന്നുമുള്ള വിലയിരുത്തലിലാണ് ഭൂരിഭാഗം നേതാക്കളും പ്രവർത്തകരും. മാവോയിസ്റ്റുകൾക്കുള്ളിൽ ഉടലെടുത്ത ഭിന്നത തിരിച്ചറിഞ്ഞ സംസ്ഥാന ഭരണകൂടങ്ങൾ നടത്തിയ തന്ത്രപരമായ നീക്കങ്ങളും വിധ്വംസക പ്രവർത്തകരുടെ കീഴടങ്ങലിന് വഴിതെളിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ഇതൊരു കീഴടങ്ങലല്ല പൊതു സമൂഹത്തിൽ ചേരാനുള്ള തീരുമാനമാണെന്നാണ് നക്സൽ പ്രസ്ഥാനം ഉപേക്ഷിച്ചുകൊണ്ട് പ്രസാദ് റാവു പറഞ്ഞത്. രാജ്യത്ത് ചെറിയതോതിലെങ്കിലും ഇനിയും അവശേഷിക്കുന്ന നക്സലുകളെ സമാധാനത്തിന്‍റെ വഴിയിലേക്കെത്തിക്കുന്നതിന് പ്രേരിപ്പിക്കുന്നതുകൂടിയാണ് പ്രസാദിന്‍റെ വാക്കുകൾ. പൂർണമായി നക്സൽ മുക്തമായ രാജ്യമെന്ന നേട്ടത്തിലേക്ക് ഇന്ത്യ നീങ്ങുമ്പോൾ കേന്ദ്രത്തിന്‍റെയും വിവിധ സംസ്ഥാന ഭരണകൂടങ്ങളുടെയും സുരക്ഷാ സേനയുടെയും ദൃഢനിശ്ചയത്തിന്‍റെ വിജയമായി അതുമാറുന്നു.